«Εδώ κι ο ήλιος στέκεται με δέος
Τ’ αστέρια κι η σελήνη προσκυνούν
Τα βράχια κι η σπηλιά βροντοφωνούν
Κι αντιλαλούν οι αιώνες: o Γενναίος !
Θρύλος δεν τον χωράει κι ύμνος κανένας
Εδώ ειν’ οι Θερμοπύλες των καιρών
Σημάδι των αθάνατων ωρών
Εδώ είναι μόνο ο ΕΝΑΣ!»
Με αισθήματα βαθιάς συγκίνησης, ευλάβειας και εθνικής υπερηφάνειας προσήλθαμε σήμερα εδώ, σ’ αυτόν τον ιερό χώρο για να αποτίσουμε τον προσήκοντα φόρο τιμής στον πρώτο των πρώτων, τον ήρωα των ηρώων, τον Σταυραετό του Μαχαιρά, τον θρυλικό υπαρχηγό της ΕΟΚΑ Γρηγόρη Πιερή Αυξεντίου.
Είναι μεγάλη τιμή και συνάμα βαρύ το χρέος να μιλήσει κανείς για ήρωες. Να αποτιμήσει με λόγια όσα για τον νου είναι ασύλληπτα. Για να αποδώσει φόρο αιώνιας ευγνωμοσύνης σε αυτούς που με τη θυσία τους πότισαν το δέντρο της ελευθερίας της πατρίδας. Θα ήταν βέβαια προτιμότερο, όπως αναφέρει ο Θουκυδίδης στον Επιτάφιο Λόγο του Περικλέους «ανδρών αγαθών έργω γενομένων, έργω και δηλούσθαι τας τιμάς». Δηλαδή, άνδρες που δοξάστηκαν με τα έργα τους , με έργα μόνο θα ταίριαζε να τιμηθούν.
Στις 3 Μαρτίου 1957, σ’ εκείνη την πυρπολημένη, αλλά πανίερη σπηλιά- κρησφύγετο, ο Σταυραετός της Κύπρου αναμετρήθηκε με την ιστορία και έγραψε ιστορία. Στα βουνά του Μαχαιρά αναγεννήθηκε το μεγαλείο του Έλληνα. Εκεί που αντιλάλησε αμέτρητες φορές το «Μολών Λαβέ» του Σπαρτιάτη Λεωνίδα. Εκεί, όμως, που το «ΟΧΙ δεν το επανέλαβε η ηχώ, ήταν πολύ βαρύ για να το μεταφέρει», όπως έγραψε ο ποιητής Κώστας Μόντης.
«Εβγάτε έξω», διέταξε 3 φορές τους άνδρες του. «Εγώ πρέπει να πεθάνω». Και άρχισε το έπος. Δέκα ολόκληρες ώρες πάλης γενναία, όπως δεν το χωράει ο νους, απέναντι σε εκατοντάδες ένοπλους Βρετανούς. Μόνος με ένα τουφέκι στο χέρι και τη ψυχή του Έλληνα.
Μόνος, αλλά η σπηλιά του Αυξεντίου αντιπροσώπευε ένα ολόκληρο λαό, ένα ολόκληρο Έθνος. «Ποτέ δεν θα μπορούσα να πιστέψω πως η στενότητα μιας σπηλιάς μπορούσε να έχει τόση ευρυχωρία, μπορούσε να χωρέσει την πατρίδα με τις ελιές της, τ’ ακρογιάλια της, τα βάσανά της (….) τον κόσμο με τα φλάμπουρά του, τα όνειρά του(…)», όπως μας παραθέτει στον υποθετικό μονόλογο του ήρωα ο μεγάλος Έλληνας ποιητής Γιάννης Ρίτσος στον «Αποχαιρετισμό» του.
«Ανασαίνω μέσα σ’ αυτό το πέτρινο τούνελ που η έξοδός του είναι το ίδιο με το στόμιο του Ήλιου. Το ξέρω: απ’ εδώ κατευθείαν θα περάσω νεκρός μες τον κόσμο», αναγνωρίζοντας ότι το στόμιο του Ήλιου αποτελεί το σύμβολο της δικής του απελευθέρωσης, αλλά και το σύμβολο της απελευθέρωσης της πατρίδας.
Ο Γρηγόρης Αυξεντίου του Πιερή και της Αντωνούς γεννήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου 1928 στην κατεχόμενη σήμερα Λύση. Είχε μια μικρότερη αδελφή τη Χρυστάλλα. Λάτρευε την ελληνική ιστορία και τους αγώνες του ελληνικού έθνους. Η ψυχή του φώναζε Ελλάδα και το επιβεβαίωνε με κάθε ευκαιρία. Έγραψε γράμμα στη μάνα του για να την καθησυχάσει όταν πήγε στην Ελλάδα αναφέροντας της: «μη λυπάσαι μάνα που έφυγα από την αγκαλιά σου (…) βρίσκομαι τώρα στην αγκαλιά της Ελλάδας, της πιο στοργικής μάνας του κόσμου(…)»
Στην Κύπρο επέστρεψε το 1953. Στην ΕΟΚΑ μυήθηκε από τον Ανδρέα Αζίνα. Τον Ιανουάριο του 1955 σε μυστική συνάντηση που είχε με τον Γρίβα, ως Έλληνας Αξιωματικός, έδωσε όρκο στρατιωτικής τιμής και από εκείνη τη στιγμή ανάλαβε να οργανώσει τον Τομέα Αμμοχώστου.
Η δράση, το πάθος, οι ιδιαίτερες αρετές, η στρατιωτική κατάρτιση και οι ηγετικές ικανότητες σύντομα τον ανέδειξαν στην ιεραρχία της οργάνωσης και δικαίως ο Αρχηγός Διγενής τον έχρισε υπαρχηγό της ΕΟΚΑ. Μέσα από την Οργάνωση έδρασε με τα προσωνύμια Ζήδρος, Αίας, Άρης, Ανταίος, Ζώτος και Ρήγας και αποτέλεσε τον νούμερο ένα καταζητούμενο, αλλά και το φόβητρο των Βρετανών που τον επικήρυξαν με το υπέρογκο για τα δεδομένα της εποχής ποσό των 5,000 λιρών.
Πλούσια η δράση του Ήρωα. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, η μάχη στα Σπήλια. Στις 11 Δεκεμβρίου 1955, πρωταγωνίστησε στην περίφημη μάχη των Σπηλιών που προσέδωσε στον ήρωα διαστάσεις ημίθεου στα μάτια των συναγωνιστών του, αλλά και του κυπριακού λαού. Όταν οι Βρετανοί περικύκλωσαν το κρησφύγετο των Σπηλιών, ο Αυξεντίου επιδεικνύοντας τις στρατιωτικές του ικανότητες διέταξε την ομάδα του να μεταβεί σε συγκεκριμένο σημείο διαφυγής. Αυτός ανάλαβε να παραπλανήσει τους Βρετανούς. Διείσδυσε ανάμεσα στις δύο ομάδες και πυροβολώντας πότε στη μια και πότε στην άλλη κατεύθυνση, τους ανάγκασε να ανταποδώσουν τα πυρά και να αλληλοκτυπηθούν. Η αναστάτωση που προκλήθηκε ανάμεσα στους Βρετανούς προκάλεσε ρήγμα, το οποίο εκμεταλλευτήκαν οι αγωνιστές για να διαφύγουν.
Η μια μάχη διαδεχόταν την άλλη. Οι απώλειες των αγαπημένων του φίλων και συναγωνιστών, τον πείσμωναν περισσότερο.. Ο Γρηγόρης μετακινούμενος συνεχώς για να αποφύγει τον εντοπισμό και ενδεχόμενη προδοσία, μετέφερε την ορμή του αγώνα και τη φλόγα της ελευθερίας στον κυπριακό λαό της υπαίθρου.
Τελευταίος σταθμός του ήρωα τα βουνά του Μαχαιρά. Σε μια απότομη πλαγιά, ένα περίπου χιλιόμετρο από το μοναστήρι της Παναγίας, οργάνωσε το λημέρι του. Πλησίαζε η ώρα να αναμετρηθεί με την ιστορία. Πηγαινοερχόταν στο Μοναστήρι έχοντας την αμέριστη συμπαράσταση και βοήθεια από τους μοναχούς. Ο ίδιος, φορώντας το ράσο προσποιείτο τον ιερομόναχο. Έτυχε να συναντηθεί με τους Βρετανούς που τον έψαχναν εντός του Μοναστηριού και να τους προσφέρει γλυκό και κουμανταρία χωρίς να τον αντιληφθούν. Ο ίδιος όμως, γνώριζε ότι ο κλοιός άρχισε να σφίγγει επικίνδυνα γύρω του.
Ξημέρωσε η 3η Μαρτίου 1957. Ημέρα ορόσημο της σύγχρονης κυπριακής ιστορίας. Ο Αυξεντίου με τους συντρόφους του Ανδρέα Στυλιανού, Αυγουστή Ευσταθίου, Αντώνη Παπαδόπουλο και Φειδία Συμεωνίδη βρισκόταν στο κρησφύγετό του. Οι Βρετανοί πλησίασαν και περικύκλωσαν το κρησφύγετο ζητώντας τους να παραδοθούν. Ο ίδιος αρνήθηκε. Άλλωστε το επανέλαβε πολλές φορές προηγουμένως: «Εμένα δεν θα με πιάσουν ποτέ ζωντανό».
Και «η πιο μεγάλη πράξη», κατά τον ποιητή «είναι η απόφαση του Θανάτου μας. Όταν υπάρχει κάποια διέξοδος όταν μπορείς και να τον αποφύγεις και συ τον διαλέγεις σαν τιμή και σαν χρέος για τους άλλους…..»
«Λάβετε φάγετε, τούτο εστί το σώμα μου- το σώμα και το αίμα του Γρηγόρη Αυξεντίου
ενός φτωχόπαιδου, 29 χρονών, απ’ το χωριό Λύση
πούμαθε στη Μεγάλη Σχολή του Αγώνα τόσα γράμματα όσα να φτιάχνουν τη λέξη ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ….»
Είχε ήδη πάρει την απόφασή του. Διέταξε τα παλικάρια του να εξέλθουν και να παραδοθούν. «Εβγάτε έξω, εγώ πρέπει να πεθάνω» τους φώναξε τρεις φορές, όταν αυτοί αρνήθηκαν αρχικά να υπακούσουν.
Το άκουσε και ο χάροντας και με μιας βρέθηκε στην είσοδο της σπηλιάς. Ο αετός τον περίμενε μ΄ ένα χαμόγελο στα χείλη, με το δάκτυλο στην σκανδάλη. Έλα να αναμετρηθούμε του είπε. Εγώ δεν σε φοβάμαι.
Όταν αυτοί εξήλθαν βροντοφώναξε στους Άγγλους «Μολών Λαβέ». Κι η ιστορία ξύπνησε από τα βάθη των αιώνων και βρέθηκε αστραπιαία στα βουνά του Μαχαιρά για να προϋπαντήσει τον νέο Λεωνίδα. Η μάχη που ακολούθησε κράτησε σχεδόν 10 ώρες, με τη συμμετοχή, σε κατοπινό στάδιο, και του Αυγουστή Ευσταθίου, ο οποίος στάλθηκε από τους Άγγλους να πείσει τον Αυξεντίου να παραδοθεί. Αντί τούτου, όμως, παρέμεινε πολεμώντας μαζί με τον «μάστρο» του, αφού πρώτα φρόντισε να φωνάξει δυνατά στους Άγγλους: «Τώρα είμαστε δυο, ελάτε να μας πιάσετε!..»
Μετά από πολύωρη μάχη ο Σταυραετός του Μαχαιρά έπεσε καιόμενος πολεμώντας μέχρις εσχάτων. Η λεβεντιά και η θυσία του ξεπέρασε κατά πολύ το ανθρώπινο μέτρο του εφικτού. Η θυσία του κατέδειξε σε όλους μας πως τα ιδανικά και οι ιδέες μπορούν να γίνουν πράξεις και βιώματα.
Για τη Μάνα του όμως την Αντωνού, αυτή η θυσία ήταν κάτι το αναμενόμενο, το φυσιολογικό. Τον αποχαιρέτισε μ’ ένα μεστό από λυρισμό Επικήδειο στο πρώτο του μνημόσυνο, αντικρύζοντας για πρώτη φορά το κρησφύγετο:
«Μια μάνα τέτοιου ήρωα
εν προσβολή να κλάψει,
προσβάλλει τον λεβέντη της,
τζιείνον που θ’ απολάψει.
Χαλάλιν της Πατρίδος μου
ο γιος μου, η ζωή μου,
τζι αφού εν επαραδόθηκεν
τζι έμεινεν τζι εσκοτώθηκεν
ας έσιει την ευτζήν μου».
Ανεβαίνοντας σήμερα στο Ιερό Μοναστήρι του Μαχαιρά, μέσα από την απέραντη σιωπή βουνών και το θρόισμα των φύλλων, αναπολούμε με δέος και περηφάνεια τις πράξεις του άξιου τέκνου της πατρίδας μας.
Γρηγόρη, κλείνουμε ευλαβικά το γόνυ στο μεγαλείο της ψυχής και της θυσίας σου και οφείλουμε με αυτοσυνειδησία ένα μεγάλο συγνώμη σε σένα και σε όλους τους υπέροχους αγωνιστές της γενιάς σου που έδωσαν τη ζωή τους για μια πατρίδα λεύτερη και όχι προδομένη και μοιρασμένη.
Ο Γρηγόρης Αυξεντίου βάδισε ολόρθος τα μονοπάτια που οδηγούν στη λευτεριά. Με τη θυσία του ανέδειξε στον υπέρτατο βαθμό την έννοια της φιλοπατρίας. Η σύζευξη του ιδεαλισμού με την πράξη αποτελεί το κληροδότημα για όλους εμάς. Μόνο με τον αγώνα για πλήρη δικαίωση και απελευθέρωση της πατρίδας μας θα μπορέσουμε να αποτίσουμε τον πραγματικό φόρο τιμής στον ήρωα.
Διδασκόμενοι από τις παρακαταθήκες των ιστορικών μας αγώνων, θα πρέπει να αντιληφθούμε ότι πρέπει να οικοδομούμε συλλογικά τις αποφάσεις μας και συλλογικά να επιδιώκουμε την εφαρμογή τους.
Ως κυβέρνηση, με πρωτεργάτη τον πρόεδρο της Δημοκρατίας, εργαζόμαστε σθεναρά για να επαναρχίσουν οι συνομιλίες διασφαλίζοντας το κεκτημένο των διαπραγματεύσεων, έτσι όπως μας το παρέδωσε ο Γενικός Γραμματέας του Ο.Η.Ε. κ. Γκουτέρες στο Γκραν Μοντανά και το οποίο περιλαμβάνει ρητές αναφορές για κατάργηση των εγγυητικών και επεμβατικών δικαιωμάτων.
Πρώτο μας στοίχημα αποτελεί η συνομολόγηση των όρων αναφοράς που ορίζει ο ίδιος ο Γενικός Γραμματέας του Ο.Η.Ε., οι οποίοι θα επιτρέψουν τη στοχευμένη και κατ’ επέκταση αποτελεσματική διαπραγματευτική διαδικασία.
Γνωρίζουμε ότι επικρατεί απογοήτευση καθώς οι πράξεις και οι δηλώσεις της άλλης πλευράς δεν αφήνουν περιθώρια αισιοδοξίας. Είναι προφανές ότι γίνεται μια προσπάθεια για να παρακαμφθούν στοιχεία που αφορούν την ασφάλεια, τις εγγυήσεις, τα επεμβατικά δικαιώματα και την αποχώρηση των κατοχικών στρατευμάτων. Ωστόσο για μας τα θέματα ασφάλειας και εγγυήσεων αποτελούν τον πυρήνα του κυπριακού και η όποια διαπραγμάτευση, για να έχει πιθανότητες επιτυχίας, δεν μπορεί να αγνοεί αυτή την πραγματικότητα.
Η εκπρόσωπος του Γενικού Γραμματέα του Ο.Η.Ε, κα Λουτ γνωρίζει τι έχει διαμειφθεί στο παρελθόν και εάν η τουρκική πλευρά επιδείξει ανάλογη με εμάς καλή θέληση, σύντομα θα υπάρξει διαμόρφωση των όρων εντολής που θα αποτελέσει το κρίσιμο βήμα για σπάσιμο του αδιεξόδου.
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, όπως επανειλημμένα έχει διακηρύξει, είναι έτοιμος οποιαδήποτε στιγμή να εμπλακεί με όλη την καλή θέληση στη διαπραγματευτική διαδικασία, έτσι όπως την έχει καθορίσει ο Γενικός Γραμματέας του Ο.Η.Ε. Είναι αυτά που ξεκαθάρισε και στον Τουρκοκύπριο ηγέτη κ. Μουσταφά Ακκιντζί κατά την πρόσφατη συνάντηση που είχαν στο αεροδρόμιο Λευκωσίας.
Ως ένδειξη καλής θέλησής ο κ. Αναστασιάδης κατάθεσε σειρά νέων προτάσεων για βελτίωση των συνθηκών επικοινωνίας μεταξύ των δύο κοινοτήτων, προκειμένου να συμβάλουν στην καλύτερη κατανόηση των ανησυχιών. Προτάσεις που ωστόσο σε καμία περίπτωση δεν οδηγούν σε αναβάθμιση του παράνομου καθεστώτος.
Τελειώνοντας θέλω να τονίσω ότι εμείς επιδιώκουμε σθεναρά την λύση του κυπριακού το συντομότερο δυνατό. Μίας λύσης που θα μας απαλλάσσει από το απαράδεκτο στάτους κβο και θα βασίζεται στο διεθνές δίκαιο και τις αρχές και αξίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που θα οδηγεί στη δημιουργία ενός πραγματικά ανεξάρτητου και κυρίαρχου κράτους απαλλαγμένου από εγγυητικά και επεμβατικά δικαιώματα ή την παρουσία κατοχικών στρατευμάτων.
Μόνο τότε θα εκπληρώσουμε το χρέος μας έναντι της θυσίας του ήρωα Γρηγόρη Αυξεντίου.
Τιμή και Δόξα σε σένα μεγάλε Γρηγόρη Αυξεντίου.
Ας είναι αιωνία η μνήμη σου Αθάνατε Σταυραετέ του Μαχαιρά.
