«Δεν αργεί να καρπίσει τ' αστάχυ

δε χρειάζεται μακρύ καιρό

για να φουσκώσει της πίκρας το προζύμι”

O Γιώργος Σεφέρης, δύο χρόνια πριν την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ, στον προφητικό του λόγο στο ποίημα «Σαλαμίνα της Κύπρος», σε μερικές αράδες προμήνυε τον επερχόμενο αγώνα του Κυπριακού Ελληνισμού.

Έναν αγώνα που δεν αποτέλεσε απλώς απότοκο του Αγγλικού ζυγού, των συνθηκών καταπίεσης, των απηνών διωγμών και της κατάφωρης στέρησης της ελευθερίας.

Ήταν η βαθύτερη βροντερή φωνή του Ελληνισμού της Κύπρου στο κάλεσμα της ιστορίας.

Ήταν ο σπόρος εθνικής αφύπνισης, που φύτρωσε στο νησί. Αυτός που έσπειραν οι φιλικοί ενάμιση αιώνα νωρίτερα. 

Ήταν οι ίδιες και απαράλλακτες διαχρονικές αρχές και αξίες της Ελληνικής Επανάστασης.

Ήταν η έκφραση αυτοπροσδιορισμού των Ελλήνων της Κύπρου, οι οποίοι έχοντας ως φυλακτό το ιερό παράδειγμα των Ελλαδιτών, δεν αξίωσαν τίποτε περισσότερο από το ιερό και αναφαίρετο δικαίωμα της ελευθερίας και της δημοκρατίας.

Με συγκίνηση, η μνήμη ανατρέχει στο παρελθόν και συναντά αγέρωχες μορφές ανδρών, που περιφρονώντας τον θάνατο, τήρησαν το προαιώνιο πρόσταγμα της πανάρχαιας Ελληνικής ιστορίας. Παλικάρια που πολέμησαν με σθένος για τα ιδανικά της φυλής και προσέφεραν τη ζωή τους θυσία στο βωμό της ελευθερίας. Παλικάρια που έσπευσαν στο καθήκον χωρίς δεύτερη σκέψη, χωρίς να δειλιάσουν στιγμή, με ανόθευτη αγάπη για τον τόπο τους, πιστοί στις παραδόσεις, στις αξίες και στην ιστορία τους. Απόλεμοι λεβέντες, ακάματοι μαχητές αντιμετώπισαν τον υπέρτερο εχθρό σ’ ένα φαινομενικά άνισο αγώνα.

Είναι λοιπόν με συγκίνηση και αίσθημα εθνικής υπερηφάνειας που βρισκόμαστε σήμερα εδώ, στον Ιερό Ναό Αγίου Παύλου, για να αποτίσουμε, με προσήκοντα σεβασμό, τον φόρο τιμής που αρμόζει στον ήρωα Στέλιο Μαυρομμάτη και τους Ανδρέα Παναγίδη και Μιχαήλ Κουτσόφτα που ανέβηκαν μαζί στο ικρίωμα της αγχόνης.

Ταυτόχρονα για να αποδώσουμε τις πρέπουσες τιμές στη θαρραλέα αγωνίστρια Νίτσα Χατζηγεωργίου και την Μαρία Μαυρομμάτη, αδελφή του ήρωα, η οποία έζησε μεγάλο μέρος της ζωής της σε αναπηρικό καροτσάκι λόγω πυροβολισμού που δέχθηκε από τους αποικιοκράτες σε έρευνες που διεξήγαν στο πατρικό της σπίτι, καθώς επίσης και στον αγωνιστή Κώστα Κωνσταντινίδη.

Για να μνημονεύσουμε τον Παναγιώτη Αρτεμίδη, Μιχαήλ Παναγή και Σαββάκη Μιχαηλίδη που πέρασαν και αυτοί στην αιωνιότητα προσφέροντας τη ζωή τους στο ιερό θυσιαστήριο των αγώνων της πατρίδας μας, κατά τη διάρκεια των διακοινοτικών συγκρούσεων του 1963 – 64.

Καθώς και τους Ελλαδίτες αξιωματικούς της ΕΛΔΥΚ Λοχαγό Σωτήριο Σταυριανάκο, Λοχαγό Βασίλειο Σταμπουλή και Υπολοχαγό Σωτήριο Τσιώνο που έδωσαν τη ζωή τους προσφορά στην μαρτυρική Κύπρο, στις ηρωικές μάχες της ΕΛΔΥΚ με τους Τούρκους εισβολείς, το μαύρο εκείνο καλοκαίρι του 1974.

Μαζί με τους ήρωες της ΕΛΔΥΚ μνημονεύουμε και τη «γιαγιά της ΕΛΔΥΚ» Καλλιόπη Αβραάμ, που ευρισκόμενη στο πλευρό των «εγγονιών της Ελδυκάριων», ανευρέθηκε νεκρή μαζί με 39 άλλους φονευθέντες, που έπεσαν κατά τη διάρκεια των αιματηρών μαχών που διεξήχθησαν εντός του Στρατοπέδου. 

 

Ελληνίδες και Έλληνες,

 

Πώς να εξιστορήσει άραγε κανείς την πορεία ενός ήρωα;

Πώς να αποδώσει με λόγια το μεγαλείο της ψυχής εκείνου, που αψηφώντας τον θάνατο, ανέβηκε αγέρωχος στο ανάλγητο ικρίωμα της αγχόνης. Εκείνου που θυσιάστηκε, όπως έγραψε ο Στέλιος Μαυρομμάτης αποχαιρετώντας τους δικούς του, για την κοινήν ελευθερία. «Που θυσιάστηκε γιατί θέλησε να χαρεί κι αυτός μαζί με όλους τους Έλληνες της Κύπρου το μεγαλύτερο δώρο που χάρισε ο Θεός στην ανθρωπότητα».

Ο Στέλιος ήταν ο πρωτότοκος γιος του Χριστόφορου και της Ελένης, αδελφός της Μαρίας, της Ειρήνης και του Κώστα. Γεννήθηκε στις 15 Νοεμβρίου 1932 σε ένα χωριό στη ράχη του Πενταδακτύλου, τον κατεχόμενο σήμερα Λάρνακα Λαπήθου της επαρχίας Κερύνειας.

Μεγάλωσε στο χωριό του όπου ολοκλήρωσε το δημοτικό σχολείο και ακολούθως συνέχισε την εκπαίδευσή του στην Εμπορική Σχολή Σαμουήλ στη Λευκωσία. Ξεχώριζε για την φιλομάθειά του. Επιζητούσε να αποκτήσει όσες πιο πολλές γνώσεις μπορούσε και να προσφέρει στην κοινωνία ως ενεργός πολίτης, αντιμετωπίζοντας τις κακουχίες της ζωής. Ήταν δραστήριο μέλος της κοινότητας, όπως και ο πατέρας του, με πλούσια κοινωνική προσφορά.

Ολοκληρώνοντας τις γυμνασιακές του σπουδές εργάστηκε για δυο χρόνια στον Αγγλικό στρατό στο Σουέζ. Όταν το 1954 επέστρεψε στην Κύπρο, συνέχισε να εργάζεται ως γραφέας στο αεροδρόμιο Λευκωσίας. Διετέλεσε επίσης μέλος της επιτροπής των σωματείων ΣΕΚ και ΘΟΙ στο χωριό του, στην ίδρυση των οποίων πρωτοστάτησε ο πατέρας του.

Με την έναρξη του αγώνα ο άλκιμος νέος εντάχθηκε στην ΕΟΚΑ. Είχε βαθιά ριζωμένο μέσα του ασίγαστο πόθο. Ήταν ψυχικά και πνευματικά έτοιμος να αδράξει την ευκαιρία και να δώσει κάθε του ικμάδα στον αγώνα κατά της αποικιοκρατίας.

Τα ξημερώματα της 1^ης Απριλίου 1955, μαζί με συναγωνιστές του, έλαβε μέρος σε επιχείρηση δολιοφθοράς εναντίον αεροπλάνων των Άγγλων. Από εκείνη τη στιγμή ο αγώνας αποτέλεσε τον σημαντικότερο σκοπό της ζωής του. Στο μυαλό του τριγύριζε αδιάκοπα η ιδέας της ελευθερίας. Το σπίτι του στη Λευκωσία μετατράπηκε σε χώρο απόκρυψης και προστασίας αγωνιστών, οπλισμού και πυρομαχικών. Στενοί συνεργάτες του στη μεταφορά και απόκρυψη οπλισμού, καθώς και στη φιλοξενία και φυγάδευση καταζητούμενων ήταν οι γονείς και τα αδέλφια του.

Η δράση του Στέλιου Μαυρομμάτη ήταν ιδιαίτερα έντονη στην περιοχή των οδών Λήδρας και Ονασαγόρου, το «μίλι θανάτου» όπως ονομάστηκε από τους Άγγλους.

Κατά τη διάρκεια μιας ανεπιτυχούς προσπάθειας επίθεσης κατά Βρετανών στην οδό Αγίου Παύλου στον Άγιο Δομέτιο ο Στέλιος Μαυρομμάτης συνελήφθη.

Υπέστη φρικτά βασανιστήρια. Δεν λύγισε όμως στιγμή. Έτσι ήταν καμωμένος. Να είναι ελεύθερος, να έχει δύναμη, να έχει πίστη στον Θεό και στον τίμιο αγώνα, να μπορεί να αντέχει τα πάντα μέχρι την τελική επίτευξη του σκοπού.

Μέσα από το κελί αλληλογραφούσε με την οικογένειά του. Τους έδινε θάρρος και δύναμη. «Αισθάνομαι τον εαυτό μου ισχυρόν και γαλήνιον, γιατί έχω τον Χριστό μέσα μου και είμαι βέβαιος πως θα με βοηθήσει μέχρι τέλους» έγραψε στο γράμμα του.

Γνώριζε πως ενώ αυτός βρισκόταν μέσα στο σκοτεινό κελί της φυλακής του, οι συναγωνιστές του έξω μάχονταν με πάθος για τα ιδανικά και τις αξίες του Ελληνισμού.

«Η τελευταία μου επιθυμία που ζητώ από σας είναι: Να σταθείτε ψύχραιμοι μέχρι τέλους και να προσεύχεστε για μένα», ζήτησε από την οικογένειά του. 

Δεν ήθελε μοιρολόγια, δεν ήθελε θρήνους. Ζητούσε από τους δικούς του να δοξάσουν τον Θεό, που τον αγάπησε και θέλησε να τον πάρει κοντά του. Ήταν βέβαιος πως γρήγορα θα ανέτειλε το άστρο της Ελευθερίας και της δικαιοσύνης στο νησί μας. Γνώριζε πως «τον ψυχρό και σκοτεινό χειμώνα των θλίψεων και δοκιμασιών, όπως έλεγε, θα επακολουθήσει η γλυκεία άνοιξης της γαλήνης και ευτυχίας».

Το ξημέρωμα της 21^ης Σεπτεμβρίου 1956 τρεις καταδικασθέντες αγωνιστές της ελευθερίας της πατρίδας μας, ο Στέλιος Μαυρομάτης, ο Ανδρέας Παναγίδης και ο Μιχαήλ Κουτσόφτας οδηγήθηκαν σιδηροδέσμιοι στην αγχόνη. Και οι τρείς ευθυτενείς, υπερήφανοι, με αρχοντική λεβεντιά, με το βλέμμα καθηλωμένο στον ανέφελο ουρανό του ιερού αγώνα και με το χαμόγελο στα χείλη. Πριν από το χάραμα της Παρασκευής έγιναν οι ίδιοι φως. Φως άσβεστο, ανεξάντλητο, αέναο.  Φως ελληνικό.

«Ποτέ δεν θα πεθάνουνε, όσοι πεθάναν σήμερα. Και της σκλαβιάς τα σίδερα θα σπάσουν κάποια μέρα και θ΄ ακουστούν ελεύθερα τραγούδια πέρα ως πέρα στο ελληνικό νησί», έγραψε ο εξάδελφος του ήρωα Ευαγόρας Παλληκαρίδης ανήμερα της θυσίας των τριών ηρώων.

Κυρίες και κύριοι,

Ο Ελληνισμός κατόρθωσε να επιβιώσει και να διατηρηθεί στους αιώνες χάρις στους ήρωες που ανέθρεψε. Γιατί ο ηρωισμός τους έγινε η μαγιά που γέννησε και άλλους ήρωες.

Σήμερα, με την εδώ παρουσία μας μνημονεύουμε αυτούς που με τη θυσία τους, ως αειφανείς αστέρες υποδεικνύουν το δρόμο στον οποίο οφείλουμε να βαδίσουμε. Υποκλινόμενοι μπροστά στο μεγαλείο της ψυχής τους, αντλώντας από το παράδειγμά τους, με την ίδια πίστη και την ίδια αποφασιστικότητα, οφείλουμε κι εμείς να σταθούμε απέναντι στις εθνικές προκλήσεις.

Με τις τραγικές συνέπειες της εισβολής να υφίστανται, η Τουρκία, παραβλέποντας προκλητικά το διεθνές δίκαιο και κάθε κανόνα καλής γειτονίας, κλιμακώνει προκλητικά την ένταση εναντίον Ελλάδος και Κύπρου. Από την Άγκυρα εκτοξεύονται καθημερινά ευθείες απειλές, σε μια προσπάθεια δημιουργίας νέων τετελεσμένων στο Αιγαίο και στην πατρίδα μας. Η Τουρκία δεν επιδεικνύει καμία διάθεση να τηρήσει τα συμφωνηθέντα και να προσέλθει σε ένα ειλικρινή διάλογο που θα οδηγήσει σε μια έντιμη και δίκαιη λύση του κυπριακού.

Η ιστορία παραχαράσσεται με τρόπο συστηματικό και μεθοδευμένο, με σκοπό να ενισχυθεί μια αναθεωρητική πολιτική και να προωθηθούν επεκτατικές βλέψεις.

Σήμερα, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, οφείλουμε με σύμπνοια και σύνεση να αγωνιστούμε για μια δίκαιη και έντιμη λύση στο κυπριακό, που θα οδηγήσει στην επανένωση της πατρίδας μας και θα δημιουργεί τις προϋποθέσεις για ειρηνική συμβίωση σε συνθήκες ασφάλειας.

Απαιτείται αποφασιστικότητα και ομοψυχία, προκειμένου να υπερβούμε τις δυσκολίες που έχουμε να αντιμετωπίσουμε, με το μυαλό πάντα στον απώτερο στόχο της λύσης και της απαλλαγής από τα κατοχικά στρατεύματα.

Φίλες και φίλοι,

Σαράντα οκτώ χρόνια μετά την τουρκική εισβολή, το μεγαλείο της θυσίας του ήρωα Στέλιου Μαυρομμάτη και των υπολοίπων ηρώων, μας θυμίζει το δικό μας χρέος έναντι της μαρτυρικής μας πατρίδας.

Έχουμε βαριά ευθύνη απέναντι στην μακραίωνη ιστορία μας, απέναντι στους ήρωές μας. Το ελάχιστο που οφείλουμε να πράξουμε είναι να συνεχίσουμε τον αγώνα μέχρι την τελική δικαίωση. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να φανούμε αντάξιοι της θυσίας τους.

Τιμή και δόξα στον Στέλιο Μαυρομμάτη. Τιμή και δόξα σε όλους τους ήρωές μας. Αιώνια και τιμημένη θα είναι η μνήμη τους.